Verzorgend leiderschap (praktijkonderzoek)

De zorg is de afgelopen jaren flink veranderd. Cliënten blijven langer thuis wonen, moeten meer zelf doen of met hulp van hun omgeving. De zorg in de wijk en het verpleeghuis wordt bovendien complexer en vraagt om meer samenwerking en afstemming.

Verzorgend leiderschap is hard nodig voor betere zorg en meer werkplezier. Daarom ontstond de vraag: hoe herkennen en stimuleren we leiderschap bij verzorgenden? Met verhalenonderzoek, interviews en rondetafelgesprekken verzamelden we praktijkcases en vroegen we verzorgenden, opleiders en beleidsmakers: 

• Hoe ziet leiderschap eruit bij verzorgenden?
• Wat hebben zij nodig om (meer) leiderschap te ontwikkelen in hun werkpraktijk? 

Lees meer over onze onderzoeksaanpak in de VKI-publicatie ‘Praktijkonderzoek naar verzorgend leiderschap’. 

Een verzorgend leider neemt de leiding in dagelijkse zorgverlening

Uit het praktijkonderzoek komt een duidelijk beeld van een ‘verzorgend leider’. Een verzorgend leider neemt in de dagelijkse zorgverlening een stevige positie in. Ze toont lef en laat haar stem horen. 

• Ze oefent invloed uit op de cliëntenzorg, de zorgorganisatie en de vakontwikkeling van zichzelf en collega’s.
• Ze legt uit wat ze doet en waarom.
• Ze bewaakt dat de zorg en de organisatie van zorg in het belang is van de cliënt.
• Ze durft van regels af te wijken als dat de kwaliteit van zorg verbetert. 

Een verzorgend leider werkt vanuit gelijkwaardigheid

Ze houdt van haar vak en is trots verzorgende te zijn. Ze werkt vanuit respect, vertrouwen en gelijkwaardigheid samen met andere beroepsgroepen. Ze toont voorbeeldgedrag en stimuleert collega’s het beste uit zichzelf te halen. Ze denkt strategisch mee over verbeteringen in de zorg.

Bekijk het uitgebreide antwoord in het onderzoeksresultaat ‘Kenmerken van verzorgend leiderschap’. 

Vijf tips voor meer leiderschap 

Een tweede belangrijke vraag van dit onderzoek was: wat hebben verzorgenden nodig om (meer) leiderschap te ontwikkelen in hun werkpraktijk? De antwoorden bundelden we in vijf kansen om (nog meer) leiderschap te stimuleren bij verzorgenden:

1. Zet het op de agenda

Het lijkt simpel, maar het eerste advies is: maak verzorgend leiderschap bespreekbaar. Zet het op de agenda. Verzorgend leiderschap is er vaak al, maar niet zichtbaar. Of verzorgenden vertonen al leiderschap, maar herkennen het niet als zodanig. 

Bekijk 7 praktijkcases uit het verhalenonderzoek. 

2. Geef verzorgenden aandacht, ruimte en vertrouwen

Uit het verhalenonderzoek werd duidelijk: verzorgenden hebben aandacht, ruimte en vertrouwen nodig van hun organisatie. Verzorgenden zijn van grote betekenis, maar voelen zich vaak onzichtbaar en niet gehoord. Als je hen stimuleert om op te staan, kunnen ze een enorme groei doormaken. Ze hebben coaching en ondersteuning nodig bij het toepassen van de (nieuwe) kennis en ervaringen die ze opdoen. 

Verzorgenden leren graag van en met elkaar en pakken het liefst samen activiteiten aan. Benoem daarom ambassadeurs. Verzorgend leiders zijn een inspiratiebron: ze dagen hun collega’s uit om zelf antwoorden op hun vragen te formuleren en stappen te zetten. Geef ook ‘volgers’ de ruimte. Zij zijn een steun voor leiders, waardoor goede ideeën en verbeteringen een kans krijgen. 

Het is ook belangrijk dat het vak serieus wordt genomen. Dus zorg ervoor dat ‘verzorgende’ net als ‘verpleegkundige’ een beschermde beroepstitel is. Anders mag iedereen zich verzorgende noemen. En dat geeft de indruk dat het vak niet echt serieus wordt genomen. 

Leiderschapsvaardigheden komen wel aan de orde in de opleiding, maar verzorgenden en experts vinden het belangrijk dat leiderschap daarin expliciet wordt benoemd. Verzorgenden hebben daarnaast behoefte aan bij- en nascholing. Ze weten vaak goed waarin ze zich willen of moeten ontwikkelen, maar komen in de knel door de werkdruk en de verplichte opleidingen vanuit de organisatie. 

Bekijk meer tips en aanbevelingen voor het stimuleren van meer leiderschap. 

Onderzoeksresultaten, artikelen en publicaties

Wil je meer lezen over de onderzoeksresultaten? 

• Download de VKI-publicatie ‘Praktijkonderzoek naar verzorgend leiderschap’. Je leest over de onderzoeksopzet, de resultaten en aanbevelingen. 
• Lees een interview over ons onderzoek op de website van ZonMw: Verkennend onderzoek naar verzorgend leiderschap.
• Lees het inhoudelijke artikel in het magazine Onderwijs en Gezondheidszorg: Hoe kun je verzorgend leiderschap herkennen en stimuleren?.

Vervolgonderzoek: negen handvatten voor verzorgend leiderschap

In 2020 heeft Vilans vervolgonderzoek gedaan samen met V&VN, Albeda college Verzorgende-IG, Zorgorganisatie Marente en VKI. In deze ‘Werkplaats verzorgend leiderschap’ hebben verzorgenden, studenten en docenten onderzocht welke handvatten verzorgenden ondersteunen in hun leiderschapsrol. De negen handvatten voor verzorgend leiderschap staan samen in één infographic, waarin je kunt doorklikken naar praktische tools.

Bekijk de infographic op de site Zorg voor beter 

VKI ontwikkelde samen met 150 verzorgenden het onderzoeks- en ontwikkeltraject: ‘Verzorgenden in Transitie’ (ViT).

Lees meer over ViT

Met het ontwikkeltraject Onbekend Talent gaven we het talent van verzorgenden een boost. Ze verbeterden de zorg, zichzelf en hun team.

Lees meer over het ontwikkeltraject Onbekend Talent. 

Wil je meer leren over leiderschap?

Bekijk onze themapagina over leiderschap. 

Mail naar programmamanager Annemarie Klaassen: a.klaassen@vankleefinstituut.nl.