Het ABC als handvat voor verandering bij verzorgenden
Na anderhalf jaar praktijkonderzoek voor Verzorgenden in Transitie (ViT) hebben we een goed beeld gekregen van wat ‘sleutels’ zijn voor meer verandergemak in het vak van de verzorgenden.
De verzorgenden hebben met het ViT-traject laten zien dat je moet beginnen bij het ABC: Aandacht, Basisveiligheid in het team en goede, open Communicatie. Dan leer je elkaar kennen, ontstaat er meer werkplezier en kun je samen invulling geven aan alle veranderingen in de zorg.
Wil je eerst meer lezen over het ontwikkeltraject ViT? Bekijk de aanpak en resultaten op onze projectpagina Verzorgenden in Transitie.
Aandacht, tijd en betrokkenheid
Tijdgebrek en personeelstekort zijn de grootste vijanden van verandering. Ook bij het ViT-traject was werkdruk een belemmerende factor. Verzorgenden zouden meer tijd willen om de zorg te kunnen leveren die zij willen leveren. In de uitvoering hebben zij nog veelal te maken met indicaties, productie, handelingen en minuten. Ze missen aandacht voor inhoudelijke groei. Zeker nu de zorg complexer wordt, hebben ze elkaar nodig om van elkaar te leren en zo goede zorg te kunnen blijven leveren.
De verzorgenden hebben daarbij behoefte aan de betrokkenheid van een leidinggevende, coach of inhoudelijk coördinator, die zorgt voor ruimte en focus om van elkaar te leren. Een veelgenoemde succesfactor was dan ook de betrokkenheid van de leidinggevende én de ViT-coach. Ook al was het maar vier uur in de maand, de coach zorgde voor aandacht, focus en richting. Ook de coaches merkten: verzorgenden hebben duidelijkheid nodig. Wat wordt er van mij verwacht en welke speelruimte heb ik daarvoor? Ze komen niet makkelijk zelf met een plan. Maar als de ontwikkelpunten eenmaal helder zijn, kunnen ze goed zelf aan de slag.
Basisveiligheid in het team
Teamdynamiek, teamsamenstelling en sfeer zijn van cruciaal belang voor het individueel functioneren van verzorgenden. Een cultuur waarin teamleden open en kwetsbaar mogen en durven te zijn, is van groot belang voor verzorgenden om te kunnen leren. Pas dan kunnen ze op een veilige manier op hun eigen functioneren reflecteren en optimaal van elkaar leren. In sommige ViT-teams was er een gebrek aan vertrouwen. Niet iedereen hield zich aan de afspraken of nam verantwoordelijkheid. Veel ViT-teams wilden daarom werken aan het verbeteren van de samenwerking, veiligheid en sfeer.
Sommige teams kozen voor het opstellen van ‘Gouden omgangsregels’, waardoor helderheid ontstond over hoe teamleden met elkaar en met de cliënten wilden omgaan. Andere teams werkten aan teambuilding en elkaar leren kennen of keken opnieuw naar de teamsamenstelling. Uit de teamscans en ook uit de teaminterviews blijkt dat de sfeer in de teams door ViT is verbeterd. Er is meer veiligheid in de teams, waardoor mensen elkaar nu vragen durven stellen en elkaar feedback durven geven. Er wordt meer met elkaar dan over elkaar gepraat. Zelfs de jaarlijkse zomerstress (de planning in de vakantiemaanden) werd beter opgevangen en met elkaar besproken.
Communicatie, taakverdeling en complimenten
In het VIT-traject zijn alle teams en hun coaches aan de slag gegaan met samenwerking en communicatie. ViT heeft een betere samenwerking opgeleverd, meer vertrouwen in elkaar en betere communicatie. Ieder team koos daarbij zijn eigen invalshoek. Sommigen hebben afspraken gemaakt over een betere taakverdeling. Anderen wilden meer focussen op wat goed gaat, en hebben bijvoorbeeld een complimentenslinger en een ‘pot van voldoening’ in het leven geroepen.
Een thuiszorgteam vond het belangrijk om het ‘Goedemorgen-overleg’ weer op de agenda te zetten. Daardoor kunnen ze samen bijzonderheden rond de cliënt bespreken en elkaar makkelijker helpen of routes aanpassen. Ook organiseerden teams familieavonden, hielden ze enquêtes en vroegen ze simpelweg vaker aan mantelzorgers en familieleden wat een cliënt wel of niet kan of fijn vindt. Op deze manier leert het team ook meer van en over hun cliënten.
ABC als voorwaarde voor verandering
Als er een veilige basis aanwezig is en teamleden elkaar kunnen vinden, kunnen ze stap voor stap werken aan ontwikkelpunten zoals coachen naar zelfredzaamheid, reflecteren, slecht-nieuws-gesprekken voeren en open vragen stellen. Daarbij lieten verzorgenden duidelijk zien dat de cliënt op één staat. Ze zijn niet altijd bezig met wat ze nog moeten leren. Als organisatie moet je daarom zelf verandering of ontwikkeling op de agenda zetten. Toets kennis en vraag goed door. Hoe werkt een verzorgende aan zelfredzaamheid? Weet iedereen hoe je een slecht-nieuws-gesprek voert? Kent iedereen de weg in het ingewikkelde woud van financiering in de ouderenzorg? Zorg dus samen dat ontwikkeling op de agenda blijft staan.
Eye-openers over de manier van leren
Het ViT-traject heeft ons ook inzicht gegeven in hoe verzorgenden leren en wat ze moeilijk vinden aan de veranderingen in de zorg. Drie eye-openers:
1. Verzorgenden geven liever niet aan dat ze iets niet kunnen. Anders lijkt het alsof ze hun vak niet aankunnen. Daarmee kunnen ze zichzelf en hun ontwikkeling in de weg zitten.
2. De veranderingen in de zorg raken precies de kern van het vak: zorgen. Verzorgenden moeten cliënten meer zelf laten doen, maar zijn nu eenmaal aanpakkers met een groot zorghart. Bovendien werkt het – in drukke tijden – nu eenmaal sneller om zelf even te zorgen.
3. Dichterbij werkt beter. Verzorgenden kunnen zich moeilijk verplaatsen in een situatie die niet letterlijk uit hun werkpraktijk komt. Ze leren het beste van concrete voorbeelden uit de zorgpraktijk en van vakgenoten die in eenzelfde situatie werken. Het liefst uit hetzelfde team of op dezelfde locatie.
Meer lezen?
VKI vertaalde de uitkomsten van ViT in een ‘sleutelboekje’ met 10 praktische sleutels voor meer verandergemak in het vak. Benieuwd naar die sleutels? Download het boekje.
