'Dit gebeurt er als verzorgenden zelf onderzoeken hoe het anders kan'

Meer contact, meer werkplezier en meer blije naasten. Allemaal winstpunten van het verminderen van psychofarmaca bij mensen met dementie. Maar het afbouwen vraagt ook wat. Lef van verzorgenden, samenwerking van het hele zorgteam en steun van mantelzorgers. Zorgorganisatie Laurens gaat de uitdaging aan. 

'Kunnen we psychofarmaca afbouwen als we beter kijken naar de oorzaak van de onrust of het onbegrepen gedrag?’ Vanuit die gedachte bouwde verzorgende Milica Weijers van Laurens in een pilot samen met het behandelteam psychofarmaca af bij 8 bewoners door te kijken naar andere opties. Zij raakten meer ontspannen en toegankelijk, naasten waren blij en bij sommige cliënten nam het moeilijke gedrag zelfs af. 

Actieonderzoek 

Voor beleidsadviseur Bas Poels van Laurens en projectleider Annemarie Klaassen van het Van Kleef Instituut waren die uitkomsten aanleiding om subsidie aan te vragen bij ZonMW voor een actieonderzoek naar bewust gebruik van psychofarmaca in de ouderenzorg: Beter Af Met Minder. Poels: ‘In BAMM krijgen 4 teams – met verzorgenden als kartrekkers – de ruimte om samen met psychologen, artsen en andere collega’s aan de slag te gaan met bewuster gebruik van psychofarmaca door te onderzoeken wat werkt bij onbegrepen gedrag. Het gaat om actieonderzoek: leren door doen. Dat is wennen voor ons als projectleiders, want zorgteams pakken zélf de regie.’ 

Cliënten krijgen nu vaak en snel psychofarmaca bij onbegrepen gedrag. ‘Ik spreek liever van signaalgedrag in plaats van onbegrepen gedrag, want het gaat meestal om een uiting van pijn, onrust, overprikkeling of verdriet’, zegt Annemarie. ‘In plaats van medicatie voor te schrijven, spelen kartrekkers een belangrijke rol door met het team naar alternatieven te zoeken. Denk aan aromatherapie, een rustige prikkelarme ruimte of juist actief meedoen in de huiskamer.’ 

Betekenisvol contact 

Uitzoeken wat werkt kost tijd. ‘Dat is zo, maar het levert ook veel op: een bewoner is bijvoorbeeld gaan meehelpen in de keuken en helemaal opgefleurd. Bewust met psychofarmaca omgaan vraagt ook om samenwerking: met collega’s en behandelaren, maar ook met familie. Door mantelzorgers goed te informeren en te betrekken bij het overnemen van taken, kun je als zorgteam meer tijd vrijmaken voor onderzoek en aandacht.’ Annemarie: ‘Verzorgenden willen ook graag betekenisvol contact. Je hebt dit vak niet gekozen om mensen te zien suffen in een stoel.’ 

Onderwijs 

BAMM loopt in totaal 30 maanden. Het doel is niet alleen verbetering op de 4 locaties, maar ook het breder verspreiden van kennis en inzichten. ‘We ontwikkelen lesmateriaal voor mbo en hbo, zodat deze manier van kijken onderdeel wordt van het onderwijs,’ vertelt Bas. Annemarie: ‘Overigens hoeft het inzetten van psychofarmaca niet verkeerd te zijn. Maar het moet wel op de juiste gronden gebeuren. Vervolgens is het is belangrijk om het gebruik te evalueren, zodat je ook kunt afbouwen wanneer mogelijk.’ 

Voor organisaties die zelf aan de slag willen, hebben de projectleiders twee adviezen: betrek álle disciplines van meet af aan, en laat verzorgenden vaker hun nek uitsteken. Annemarie: ‘Zij hebben praktische wijsheid, kennen de bewoners het beste en weten vaak wat werkt.’ 

Meer weten over het project BAMM? Bekijk de projectpagina