Blog: Niet bang voor de dood, wel voor het sterven (Palliatieve zorg)
‘Als mijn tijd gekomen is, en ik kan mijn plas niet meer ophouden, nou geef mij dan maar een pilletje’. Ook jij hebt dat vast wel eens gehoord. Veel mensen vinden het vreselijk om in de laatste levensfase geen controle meer te hebben. Vaak heeft het te maken met een gebrek aan kennis. En een gebrek aan kennis vergroot de angst voor het proces van sterven. Weet jij hoe je moet omgaan met vragen en zorgen in de terminale fase? En hoe weet jij wanneer het levenseinde in zicht is?
Kwaliteit van leven
Het beleid van de overheid is er op gericht dat mensen langer thuis blijven wonen. Nu onze samenleving ook nog eens in hoog tempo vergrijst, heeft dat tot gevolg dat steeds meer mensen thuis zorg nodig hebben, ook als het einde nadert. Jouw cliënten kunnen bang zijn, verward en niet in staat om uit te drukken wat ze voelen of wat ze nodig hebben. En jij kunt je daarbij onmachtig voelen of onvoldoende toegerust. Wat kun jij doen opdat jouw cliënt niet met een gevoel van angst, schuld of verwarring het leven los laat? Helpt meer kennis hierover of juist niet? Vast staat dat de kwaliteit van leven, ook voor familieleden, onder druk komt te staan als onwetendheid en angst regeren. Jij hebt dus een belangrijke rol om, naast de fysieke zorg, geruststelling te brengen. Dat doe je door informatie te geven over wat er gebeurt. Maar nog belangrijker is dat jij je vertrouwd weet met alle aspecten van sterven.
Van angst naar vertrouwen
Gelukkig weten we als mensheid door de eeuwen heen veel over het stervensproces. Die oude kennis en wijsheid over zowel de lichamelijke als geestelijke aspecten, kan helpen om het levenseinde van jouw cliënt beter te begrijpen. Ook recente inzichten dragen daar aan bij. Zo heeft de hospicebeweging in de afgelopen decennia veel kennis en ervaring voortgebracht en kennen we de inzichten van mensen die een bijna-dood ervaring hebben meegemaakt. Met specifieke kennis en wijsheid kan de angst voor sterven plaats maken voor vertrouwen. Als jij de signalen oppikt en de voortgang van het proces kan duiden, ben je van grote waarde.
Het proces van sterven
Sterven is een wezenlijk onderdeel van het leven. Het is een lichamelijk, emotioneel, mentaal en geestelijk proces. Dat maakt dat het telkens een uniek gebeuren is. Tegelijkertijd is het ook een universeel proces. Het voltrekt zich via een bepaalde volgorde dat van heel zichtbaar en tastbaar steeds subtieler en verfijnder wordt. Naast lichamelijke signalen maken specifieke bewustzijnservaringen, veranderend gedrag of taalgebruik ons erop attent dat ziekte of ouderdom overgaan in een voorbereiding op de dood. Op het fysieke niveau zien we dat mensen vermageren, de controle over lichaamsvochten verliezen en steeds vaker en langer slapen. Uiteindelijk zal de ademhaling veranderen. Deze wordt steeds oppervlakkiger en kent soms intervallen, de zogenaamde cheyne stokes ademhaling.
Ook kunnen zich plots veranderingen in het proces voordoen. Nadat een mevrouw weken in haar stoel bij het raam zat, wilde ze op een dag op bed verzorgd worden. Ze is er niet meer uit gekomen en stierf enkele dagen later. Of de mevrouw die plots al haar sierraden afdeed en kort daarop overleed. Ook kunnen er speciale wensen zijn, zoals het bezoeken van een bepaalde plek of het luisteren naar bepaalde muziek. En als jouw cliënt gaat spreken over ‘op reis gaan’ of ‘naar huis gaan’ zou het einde wel eens spoedig kunnen naderen. Zoals de mevrouw die zei: ‘Pak mijn tas maar in wat Dirk wacht op mij’. Dirk was haar overleden man.
In de zorg voor terminale cliënten gaat het naast goede lichamelijke zorg en pijnbestrijding er vooral om dat iemand zich gehoord en gezien weet en dat hij of zij zich emotioneel veilig voelt.
Een gouden regel
Let op je lichaamshouding en toon betrokkenheid. Kijk de persoon aan. Wees alert en luister aandachtig naar hetgeen jou wordt vertelt en vooral hoe het verteld wordt. Luister naar de toon. Merk de wens op om je echt in de ogen aan te kijken, om contact met je te hebben. Zeggen zij écht, wat zij niet meer met woorden kunnen uitdrukken?
Meer weten? Kom dan luisteren én meedoen op 24 mei a.s. Vier sprekers geven je tijdens het symposium ‘Aandacht voor Sterven’ inzicht in alles wat je wilt weten over sterven.
