Verslag VKI Inspiratiecollege 2017: Leven in een revolutie is nooit makkelijk!

Lachen, luisteren en verandertips in Hotel New York
Denk je bij verandering vooral: ‘Whaa, nee!’ Dan is er niks mis met je, volgens wetenschapsjournalist Diederik Jekel. Angst voor verandering is een natuurlijke reactie. Maar, om niet gek te worden van alle veranderingen – want die stoppen niet – kun je er maar beter anders naar leren kijken. Of misschien zelfs lol in krijgen. Lees het verslag van een lekker compacte, stressverlagende middag in het hart van Rotterdam.

Kim Coppes meet de werkdruk en stress
Dagvoorzitter Kim Coppes wil aan het begin van het college weten: hoe is het eigenlijk met het stressniveau van alle verzorgenden, (wijk)verpleegkundigen, managers, praktijkopleiders en teamcoaches in de zaal? Een verzorgende die één-op-één-begeleiding geeft in de terminale zorg, ervaart de minste stress. De meesten zitten op stressniveau 7 tot 8. En er is één uitschieter naar boven. ‘Die veranderingen van boven… Gek word ik ervan. Ik had afgelopen jaar bijna gesolliciteerd bij Gall & Gall!’

Diederik Jekel leert ons anders kijken
En hoe kun je dan beter met al die veranderingen omgaan? Wetenschapsjournalist Diederik Jekel – bekend van spelletjes als De Slimste Mens, de IQ-Test, en Wie is de Mol? – brengt wat licht in de duisternis. ‘Ik ben hier niet gekomen om met jullie mee te huilen’, maakt hij meteen duidelijk. ‘Ja, de zorg is zwaar, en ja, de veranderingen gaan snel, maar bij jouw manager zal het ook niet elke dag feest zijn.’ Hij hoopt dat zijn verhaal helpt om anders naar veranderingen te kijken, zodat ze draaglijker worden.

Tip 1: angst voor verandering is logisch
Jouw weerstand bij veranderingen, is een oeroude reactie, aldus Diederik. ‘Weet je nog, eeuwen geleden, toen ze nog in een grot woonden? Als ze buiten iets raars, iets nieuws, hoorden ritselen, dachten ze echt niet: Hé, wat leuk, wat zou dat nou zijn? Maar, veel eerder: whaaa, wat is dat?! Die primaire angst en de behoefte om vast te houden aan hetzelfde, heeft ons tot een heel succesvolle diersoort gemaakt.’

Tip 2: ja, we leven echt in een andere tijd
Mocht je nog twijfelen of het aan jou ligt… Nee, de veranderingen in de wereld gaan echt sneller. De tijd dat we in een kleine gemeenschap werden geboren, samenleefden en stierven, is voor de meesten voorbij. Deze tijd is voor de hele mensheid nieuw. Sinds 1993 om precies te zijn. En waarom 1993? ‘Toen kwam internet in ons leven. Het veranderde onze manier van communiceren, onze manier van leven.’

Tip 3: verandering levert ook mooie dingen op
Oké, veranderingen zijn dus een feit. Dan helpt het om er anders naar te kijken. Voor Diederik is dat makkelijk. Hij is een echte wetenschapper en die zijn dol op nieuwe invalshoeken. Verandering biedt nieuwe mogelijkheden. Hij laat een filmpje zien van een dove vrouw die beseft dat ze haar kind kan horen, door een nieuwe techniek aan te sluiten op haar gehoorzenuw. ‘En wat nou als we onze eigen organen kunnen printen, lekker kunnen lezen in onze zelfrijdende auto of selectief herinneringen kunnen verwijderen?’

Tip 4: aanpassingsvermogen helpt je overleven
Niet elke vernieuwing is een verbetering, vinden de bezoekers. Dat beaamt Diederik, maar een beetje interesse in iets nieuws kan geen kwaad. ‘Aanpassingsvermogen helpt je simpelweg overleven. Darwin zei het jaren geleden al: “Het is niet de sterkste soort die overleeft, maar de soort die zich het beste kan aanpassen aan verandering.” Dus: sta open voor verandering en onderzoek welke aanpassing dat van jou vraagt.’

Tip 5: als kind had je er wel lol in
Kinderen zijn helemaal niet zo tegen verandering. Ze zijn op onderzoek, vragen ‘waarom?’. Ze spelen, vallen, staan weer op, gaan verder op onderzoek. Dus probeer ook eens de lol in te zien van een veranderende wereld, vraag ‘waarom?’. Dat is in elk geval een stuk leuker dan je nog tien jaar te verzetten tegen iets wat toch doorgaat. ‘U bent bovendien zelf degene die het meeste last hebt van uw eigen weerstand. Niet wij.’

Tip 6: jouw perceptie kun je beïnvloeden
Tot slot: weerstand is ook een beleving. Diederik geeft een voorbeeld: ‘Stel, je hebt net een miljoen gewonnen. Gaston stond aan de deur, je hebt de cheque nog in je handen, en je stoot je teen. Oké, geen probleem. Maar nu een andere situatie: je bent net ontslagen, je vrouw besluit je te verlaten, en… je stoot je teen. Hoe heftig denk je dan dat dat binnenkomt? Het is trainen, maar je kunt de interpretatie dus zelf bepalen. Ik noem dit FIRE. Feit – Interpretatie – Reactie – Einddoel. Nog een voorbeeld. Stel, je manager zegt: “We gaan een nieuw systeem invoeren.” Dat is een feit. Maar door jouw werkdruk, ervaringen uit het verleden, noem het… is jouw interpretatie subjectief, en de reactie waarschijnlijk emotioneel. Wat denk je dan dat het einddoel wordt? Je gaat waarschijnlijk nog harder werken, extra werkdruk, nog meer emotie… Wat nou als je na het ‘feit’ eerst eens aan je manager vraagt: “Waarom?”’

Yfke van de Repe, casemanager Dementie: ‘Ik vond het een heel geslaagde middag. Vooral het verhaal van Diederik Jekel vond ik inspirerend. Ik ga meteen maandag FIRE bespreken in ons team. Wij ervaren ook te veel regeldruk die ons afhoudt van de zorg voor onze cliënten. FIRE is een interessante vorm om objectiever naar het feit te kunnen kijken en wellicht ook een betere oplossing om zaken bespreekbaar te maken.’

Pauze! Bijpraten en bladeren
De pauze is een drukke boel. Nog geen borrel en hapjes, maar wel een kop thee of glas fris, voordat de laatste spreker afsluit. En een perfecte gelegenheid om even bij te praten met collega’s of vakgenoten die je niet elke dag ziet. Of te bladeren in het boek vol levendige verhalen en sprankelende foto’s van bewoners van het verpleeghuis: ‘Het verpleeghuis is het einde!’.

Emmy Bakker, teamcoach bij Careyn, staat te praten met een wijkverpleegkundige van een andere organisatie. ‘Van mijn eigen teams hoor ik natuurlijk al veel verhalen uit de praktijk. Waar ze tegenaan lopen, hoe ze dat zelf aanpakken, hoe ik daarin kan ondersteunen. Ik vind het hartstikke leuk om te horen hoe andere organisaties werken. En ik ben gewoon een wandelende coach… Tja, als iemand zegt, ik ben een beetje uitgekeken op mijn werk, dan vraag ik toch meteen door. Waarom dan? Wat heb je al gedaan om het te veranderen? Wat zou je willen veranderen? Problemen maak ik ook altijd kleiner. Je kunt niet alles tegelijk aanpakken, dus wat is je top 3? Ik zou wel zo’n wetenschapper kunnen zijn waar Diederik Jekel het over had. Altijd nieuwsgierig naar het ‘waarom’!’

Mirjam Nagel maakt doelen en smoezen zichtbaar
Tot slot van de middag brengt provocatief coach Mirjam Nagel alle 100 bezoekers in beweging. Veranderen, zegt ze, is topsport. ‘Als je iets wilt leren… moet je ’t proberen! Wat heb je nodig om te veranderen? [1] Discipline. Om het een paar minuten per dag te proberen. [2] Zelfvertrouwen. Maar als je het niet probeert, kun je ook geen zelfvertrouwen opbouwen. [3] Focus, dus een doel.

Daar gaan we mee oefenen.’ In vier stappen, met veel harde grappen en confronterende hulptips, loodst ze bezoekers in een halfuur naar een doel, en dan naar de borrel.

Voor wie het thuis wil proberen:

• Schrijf op het gele geeltje het doel waar je de komende 13 weken aan wilt werken.
• Schrijf op het groene geeltje de smoes die jij altijd gebruikt om je doel maar niet te bereiken.
• Zet op een roze geeltje wat je zou moeten doen om die smoes nog echter te maken. ‘Dus’, geeft Mirjam als voorbeeld: ‘Heb je geen tijd? Doe geen make-up op. Je hebt toch geen tijd? Of staak niet één dag tegen administratieve lasten, maar doe het gewoon helemaal niet meer.’
• Als vierde het oranje geeltje: hier schrijf je op wat je nodig hebt, van jezelf of een ander, om je doel te bereiken. Wees zo concreet mogelijk. Dus, ik heb een huishoudelijke hulp nodig, of ga minimaal een uur per dag niks doen…
• Tot slot mag je collega je een tip geven: het nummer van haar nanny, een lachcursus of misschien wel een vriend of vriendin die werk zoekt.

Dagvoorzitter Kim Coppes wil tot slot nog wat handen in de lucht zien. Hoe is het aan de eind van de middag met het stressniveau? Het resultaat: gedaald tot gemiddeld een 5. Op naar de borrel!

Twee collega’s uit Brielle hangen gezellig op de bank. Drankje erbij, hapjes komen rond. Ze bezoeken het inspiratiecollege vaker en vonden deze praktischer en leerzamer dan andere. Verpleegkundige Simone: ‘Nou, vooral dat verhaal van Diederik. Dat je het ook positiever kunt zien. Ik ben van nature best snel negatief, zeker als iets ‘moet’ terwijl het nergens op slaat. Ik werk bijvoorbeeld al veertig jaar in de zorg, en ineens moest ik ook mijn diploma niveau 4 halen, anders mocht ik het werk niet meer doen. Ik was 54!’ Collega Kaylee, wijkverpleegkundige in opleiding: ‘Maar je hebt het wel gedaan. Met veel bloed, zweet en tranen, maar je hebt je diploma wel. En ik vind je ook veel minder negatief dan vroeger. Als we nu lijstje in moeten vullen en collega’s hebben er geen zin in, zeg jij: “Doe het nou maar, het moet toch.” Je kunt er ook anders naar kijken, of het anders samen aankaarten, zodat het – misschien – kan veranderen.’