Blog: Als je op het randje zit (Burn-out voorkomen)

Wat kun je doen als je 'op het randje zit'? Burn-out specialist Anita Roelands vertelt er meer over.

Dit kun je doen als je op het randje zit:

• Bijtanken en afstand nemen. Voor sommige mensen is vakantie nemen een noodzaak. Het mooiste is echter als je al bijgetankt op vakantie gaat. Want als je de vakantie nodig hebt om bij te tanken, wat maakt dan dat je steeds ‘op’ raakt?
• Als je eenmaal op het randje zit van overspannenheid helpt een vakantie niet meer. Zodra je namelijk terug bent van vakantie, stap je weer in hetzelfde schuitje. In het onderstaande artikel lees je wat helpt om herhaling van zetten te voorkomen, zodat je situatie structureel verbetert.

‘Op het randje’?
Als je ‘op het randje’ zit, dan heb je nog net genoeg bijtankmomenten om de energie te hebben om de dag of week door te komen. Als mensen bij mij op gesprek komen geven ze aan dat ze dit soms wel jaren achtereen vol hebben kunnen houden. Op hun tandvlees. Ze hebben allerlei reacties en signalen van zichzelf genegeerd, stomweg niet opgemerkt of niet als een signaal gezien. Als je ‘op het randje’ zit ofwel tegen overspannenheid aanloopt, dan kun je dat merken aan (een greep uit de vele signalen, reacties en symptomen):

• Op het werk voel je je onrustig en gejaagd en je bent snel geïrriteerd.
• Je hebt het gevoel dat het nooit ophoudt. Steeds komen er weer nieuwe taken die gedaan moeten worden. En thuis blijven er ook allemaal voornemens liggen. Je hebt een lange to-do-lijst waar meer bij komt dan dat er af gaat.
• Je hebt plotselinge hartkloppingen zonder aanleiding.
• Je gaat tegen (op zich leuke) uitjes of privéafspraken op zien.
• Sporten is niet (meer) je favoriet; met tegenzin sleep je je er naar toe of je gaat steeds vaker niet.
• De weekenden gebruik je om bij te tanken, zodat je weer genoeg energie hebt voor de werkweek.
• Je slaat koffie/thee- en lunchpauzes over.

Het kan zijn dat je slechter slaapt, minder snel inslaapt of eerder wakker wordt.

Vluchten of vechten?
Deze signalen en reacties zouden voldoende aanleiding moeten zijn om het rustiger aan te doen om bij te kunnen tanken. Maar de eerste impuls is vaak om harder te gaan werken, en meer. Want het werk of de klus thuis moet wel af.
Dit is een natuurlijke reactie om weer controle te krijgen. Het nadeel is echter dat het nog meer energie van je vraagt. Energie die er al bijna niet meer is. Harder en meer werken (“nog ff dit…”) is een overlevingsreactie; zorgen dat je het overleeft door te vechten.
Een andere overlevingsreactie is vluchten. Vluchten doe je bijvoorbeeld als je je niet meer focust op de belangrijkste taken; je werkt de kleine, gemakkelijk te overzien to-do’s af. Of je opent direct elke binnenkomende email. Heel reactief, weg van wat belangrijk is.
Of je nu vlucht of vecht, uiteindelijk helpt het niet om meer grip te krijgen, om meer energie over te houden of om meer overzicht te krijgen.

Wat helpt dan wel? Wat te doen als je ‘op het randje’ zit?
Het is goed mogelijk om volgetankt aan elke nieuwe dag te beginnen en met genoeg energie een werkdag af te sluiten. Als je van dat ‘randje’ af wilt, dan is het belangrijk om hier niet mee aan te blijven modderen.

Dan is het nodig om echt in te grijpen met een aantal rigoureuze maatregelen:

• Geef bij je leidinggevende aan dat je ‘op het randje zit’ en dat er iets moet gebeuren omdat het zo niet langer kan.
• Ga samen na wat in jouw takenpakket op dit moment prioriteit moet krijgen en stem af welke klussen je voorlopig kunt delegeren. Zorg dat je genoeg taken kunt weghalen zodat je daadwerkelijk voelt dat je ontlast wordt en minder uren kunt werken.
• Breng collega’s hiervan op de hoogte (of laat je leidinggevende dit doen) en geef aan waar je de komende tijd wel/niet verantwoordelijk voor bent en waar je wel/niet over aanspreekbaar bent.
• Leer de signalen bij jezelf herkennen die aangeven dat je overbelast begint te raken. Zorg dat je direct deze signalen serieus neemt. Wacht dus niet tot je een weekendje vrij of vakantie hebt.
• Las direct kleine pauzes in als je signalen zoals hartkloppingen, druk achter je ogen, weerzin of een hoge adem bemerkt bij jezelf.
• Laat je coachen op hardnekkige karaktertrekken als “geen nee kunnen zeggen”, “alles goed willen doen”, “overal uit enthousiasme in mee gaan”, “de ander belangrijker maken dan jezelf”, “alles af willen hebben”, etc. Deze karaktertrekken zorgen ervoor dat je andere dingen of mensen laat voorgaan vóór je gezondheid, je energie en je diepere wensen en behoeften.
• Hou samen met je leidinggevende de vinger aan de pols; pas als je weer wat meer energie, ruimte en overzicht begint te krijgen, kun je misschien weer wat taken terugpakken.

Bovenstaande zijn de belangrijkste stappen om een patroon van ‘op het randje’ van overspannenheid leven te doorbreken.

En verder:

• Benoem elke dag de twee belangrijkste prioriteiten voor jezelf, waarvan je weet dat ze je tevreden zullen stemmen.
• Begin de dag met deze prioriteiten.
• Open pas na afronding van deze prioriteiten je email (of als het langer dan 4 uur duurt, bekijk je email tussentijds, maar koppel er een tijdmaximum aan)

Heb je een collega die worstelt met tijd en energie of die tegen ‘het randje’ aanloopt? Stuur deze blog dan door naar hem of haar.

Via deze vragenlijst kun je testen in hoeverre je op het randje zit.